بسم الله الرحمن الرحیم
شَهرُ رمَضانَ الذِی أُنزِلَ فیهِ القُرآنُ هُدًی لِلناس ِوَ بَیِّناتٍ مِنَ الهُدَی وَ الفُرقانِ فَمَن شَهِدَ مِنکُم الشَّهرَ فَلیَصُمهُ وَ مَن کانَ مِنکَم مَریضاً أَو عَلی سَفَرٍ فَعِدَةٌ مِن أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللهُ بِکُمُ الیُسرَ وَ لایُریدُ بِکُمُ العُسرَ وَ لِتُکمِلُوُا العِدَّةَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلَی ما هَدَاکُم وَ لَعَلَّکُم تَشکُرُونَ[بفره : 185]
دین اسلام آخرین، جامع‌ترین و کامل‌ترین دین آسمانی است که خداوندآن را توسط حضرت محمّد( صلی الله علیه و سلّم) برای انسان‌ها فرستاده که راه سعادت انسان را در قالب کتاب آسمانی قرآن و شریعت اسلام به انسان‌ها نشان دهد.قرآن انسان‌ها را هدایت می‌کند و راه درست زندگی را به آن‌ها نشان می‌دهد و انسان‌ها با انجام دستورات الهی و دوری از منکرات به این هدایت الهی دست می‌یابند. یکی از تکالیف و واجبات دینی که پایه و اساس مسلمانی را تشکیل می‌دهد؛ بعد از شهادتین و نماز؛ روزه است که خداوند انجام آن را در ماه مبارکی به نام رمضان بر ما واجب نموده است و فواید و اثرات بیشماری بر شخصیت و نیز برای جامعه دارد.
فضائل ماه رمضان
1.ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. قرآن دارای دو نزول می‌باشد:1ـ نزول تدریجی که در طول 23 سال( 13 سال ایام مکی و10 سال ایام مدنی) بر پیامبر( صلی الله علیه و سلّم) نازل شده. 2ـ نزول دفعی که کل قرآن در آن بر پیامبر در شب قدر نازل شده و آخرین رمضان قرآن 2 بار نازل شده یک بار حضرت جبرئیل( علیه السلام) کل قرآن را بر پیامبر( صلی الله علیه و سلّم) خوانده و ایشان مستمع بوده و بار دیگر پیامبر( صلی الله علیه و سلّم) قاری وحضرت جبرئیل مستمع و شنونده بوده تا قرآن بدون هیچ نقض و اشتباهی در سینه پیامبر( صلی الله علیه و سلّم) جای بگیرد و ایشان آن را به امت برساند و این رخداد مهم سرنوشت ساز در ماه رمضان و در شب قدر به وقوع پیوسته است. شبی که بنا به فرموده قرآن؛ فضیلت عبادت در آن از هزار ماه بالاتر است و جبرئیل و تمام فرشتگان علیهم السلام به زمین می‌آیند و تمام مقدرات هستی در آن شب رقم می‌خورد.
2. ثواب عبادت‌ها در آن چندین برابر ماه‌های دیگر است به طوری که 3 بار قرائت سوره اخلاص در آن به اندازه ختم قرآن در ماه‌های دیگر است. روزه تنها عبادتی است که خداوند آن را خاص خود قرار داده و فرموده:« الصّومُ لی وأنا أَجزی به»: روزه از آن من است وخود پاداش آن را می‌دهم. و انسان روزهدار در نزد خداوند مکرم و گرامی است به طوری خواب او نیز عبادت محسوب می‌شود و خداوند می‌فرماید: بوی دهان روزه برای من از مشک خوشبوتر است.
از آنجایی که ارزش عبادت‌ها اوّلاً به نیت انجام دهنده‌ی آن و ثانیاً به تأثیری است که بر روی شخصیت فرد می‌گذارد، پس روزه نیز زمانی ارزشمند و مقبول درگاه باری تعالی می‌باشد که رذایل اخلاقی را از بین ببرد و انسان را مشتاق به عبادت نماید. همان‌گونه که گفته شد روزه اثرات و فواید زیادی دارد که به برخی از آن‌ها به اختصار اشاره می‌کنیم:
1. اثرات فردی: اوّلاً: سلامتی جسم: پزشکان معتقدند أم الأمراض( مادر تمام بیماری‌ها) پرخوری می‌باشد و بدترین ظرفی که بنی آدم پر می‌کند« شکم» می‌باشد و بر عکس، پرهیز نمودن و کم خوری باعث سلامتی می‌گردد و چه بجاست سخن گذشتگان که: « کم بخور، همیشه بخور»
در ایام روزه معده انسان استراحت می‌کند و بدن از ذخایر قند و چربی خود استفاده می‌کند و این خود، انسان را از ابتلاء به بیماری‌های قند خون و چربی خون مصون می‌دارد.
2. تمرین تقوا و پاکی نفس: زمانی که انسان از طلوع خورشید تا غروب آن از خوردن و انجام حتی حلال‌های خدا خودداری می‌کند و این کار را یک ماه ادامه می‌دهد پس به راحتی می‌تواند از حرام‌ها و منکرات دوری نماید
3. احساس عزت نفس: هنگامی که روزهدار درمقابل میل به غذا یا شهوت خود، مقاومت می‌کند و برای رضای خدا از آن‌ها دوری می‌جوید باعث عزت نفس و احساس قدرتمندی در روزه می‌گردد و این احساس او را از ارتکاب به بدی‌ها باز می‌دارد.
4. احساس عشق و محبت به خداوند: زمانی که روزهدار خود را مشغول به عملی می‌بیند که محبوب و مقبول خداوند است و خداوند با روزه او را بیش از پیش دوست می‌دارد و پاداش گرانبهایی به او می‌دهد این امر باعث محبت بیشتر او به خداوند می‌گردد.
5. افزایش صبر وتحمل: چون روزهدار در مقابل احساس گرسنگی و تشنگی و شهوات نفسانی خود مقاومت می‌کند این امر صبر و تحمل او را در مقابل نا ملایمات زندگی افزایش می‌دهد.
و از آنجایی که اسلام، دینی اجتماعی است و دستورات آن نه تنها به نفع فرد بلکه مفید برای جامعه بشری می‌باشد روزه نیز دارای فواید زیادی برای جامعه می‌باشد که مختصراً به بخشی از آن می پردازیم:
1. توجه به فقراء و مساکین: اگر به آیات قرآن نظر کنیم در می‌یابیم که بیشترین سفارشات در زمینه احسان و نیکی نمودن بعد از پدر و مادر و خویشاوندان را، متوجه فقراء و مساکین نموده است. با روزه انسان گرسنگی را تجربه می‌کند و از این‌رو بهتر درد و رنج فقراء و مساکین را درک نموده و درصدد برطرف نمودن آن بر می‌آید.
2. کاهش جرم و جنایات: در ماه رمضان به دلیل مشغول بودن بیشتر به عبادت‌ها ارتباط انسان با خدا قوی‌تر می‌شود و در نتیجه آمار جرم و جنایات در این ماه پر برکت به طور محسوسی کاهش می‌یابد که این خود عامل مهمی در ایجاد امنیت اجتماعی می‌باشد.
لازم به ذکر است که فواید و اثرات روزه زمانی در فرد و جامعه هویدا می‌شود که، روزه واقعی باشد، یعنی در آن تمام اعضاء و جوارح انسان روزه باشند نه تنها شکم بلکه چشم و زبان و گوش و حتی قلب و فکر انسان نیز در حال امساک باشند و روزهدار در تمام ایام مراقب شنیده‌ها و گفته‌ها و کردار خود باشد و آن‌ها را مطابق رضای خدا قرار دهد؛ نیک سخن بگوید، زیبایی‌ها را ببیند و خوبی‌ها را بشنود حتی ذره‌ای کبر، کینه، حسادت و سایر رذایل در قلبش وارد نشود و از ورود فکر منفی به ذهنش نیز دوری و اجتناب کند؛ البته همه این اعمال ممکن است محال به نظر برسد و از این روست که خداوند می‌فرماید: "لَا یُکَلِّفُ اللُّه نفساً إلّا وُسعَهَا" ولی آن‌چه واضح است این‌است که تا حد استطاعت خود باید روزه را واقعی بگردانیم، که اگر چنین کنیم و زیبا سخن بگوییم و به خوبی‌ها بیندیشیم و اعمال نیک انجام دهیم همان گونه که خداوند در وصف آن می‌فرماید:« لَا یَسمَعُونَ فِیهَا لَغوَاً وَ لَا تَأثیماً إلّا قیلاً سلاماً سلاما». در آن هیچ سخن بیهوده وگناهی نیست جز سلامتی. و از آنجایی که غذای ما در ماه رمضان 2 وعده است و در بهشت نیز بنا به فرموده قرآن: و روزی پروردگارت در آن صبحگاه و شامگاه است، پس زندگی و روزه در رمضان، تمرین زندگی در بهشت است.و خداوند در طول سال یک ماه را قرار داده تا در آن خود را به خوبی‌ها عادت دهیم و در زمینه تغذیه به ما آموخته چگونه بخوریم تا همیشه سالم بمانیم، زیرا متخصصان تغذیه نیز معتقدند خوردن تنها دو وعده در شبانه روز یعنی صبحانه و شام ضامن سلامتی است. و با داشتن خانه‌ای آرام، جامعه‌ای سالم داشته باشیم که همه این‌ها از تأثیرات روزه بر انسان حاصل می‌شود. در این بین برخی عادات نا مناسب نیز در میان مسلمانان در ماه مبارک رواج دارد که باعث می‌گردد پس از پایان ماه مبارک، نه تنها شخص سالم‌تر و قوی‌تر شود بلکه برعکس به امراضی مانند چربی خون، قند خون، فشار خون و غیره مبتلا گردد که همه این‌ها ناشی از فهم نادرست انسان نسبت به فلسفه روزه و نیز تغذیه غلط در این ماه می‌باشد.
1.یکی از این عادات نا پسند پرخوری نمودن است برخی افراد گمان می‌کنند اگر در فاصله افطار تا سحری بیشتر بخورند در نتیجه در طول روز احساس احساس ضعف و گرسنگی کمتری دارند در حالی که این کاملاً اشتباه است زیرا با پرخوری در شب در طول روز فشار بیشتری به معده وارد می‌شود تا غذاها را هضم نماید در نتیجه احساس ضعف در طول روز بیشتر است
2. استفاده از مواد قندی مصنوعی مانند زولبیا، بامیه و انواع شیرینی جاتی که شکر سفید در آن‌ها بکار رفته نه تنها قند مورد نیاز بدن را تأمین نمی‌نماید بلکه قند خون را نیز بالا می‌برد در حالی که استفاده از عسل و قندهای طبیعی مانند: رطب، خرما انگور، انجیر علاوه بر تأمین قند مورد نیاز بدن از یبوست که خود عامل اکثر بیماری‌هاست جلوگیری می‌نماید.
3. استفاده بی رویه از غذاهای حیوانی مانند گوشت و ماهی به گمان این که کمبودهای بدن را جبران می‌کند خود عامل مهمی در افزایش اسید اوریک بدن و به مخاطره افتادن سلامتی آن می‌شود حال آن‌که می‌توان با استفاده از حبوبات و گنجاندن آن در برنامه غذایی پروتئین مورد نیاز بدن را تأمین نمود.
4. از آنجایی که رمضان در تابستان واقع شده و انسان روزه احساس عطش شدیدی را در طول روز تجربه می‌کند در هنگام افطار به نوشیدنی‌ها مانند آب سرد، دوغ، شربت‌های مصنوعی روی می‌آورد که برای معده مضر می‌باشند و در پایان افطار شخص احساس سنگینی و سستی شدیدی دارد به گونه‌ای که رمقی برای نماز در او نمی‌ماند. برای جبران این مسئله می‌توان از شربت‌های مفید مانند شربت عسل و لیموترش، آب میوه جات تازه با عسل و شیرهای گیاهی مانند شیر بادام، شیر پسته و غیره استفاده نمود تا انرژی از دست رفته بدن را تأمین نمایند.[1]
ازآنجایی که ما امت وسط هستیم باید در تمام کارها جانب اعتدال و میانه روی را رعایت نماییم.پس به امید اینکه رمضان امسال بجای رنگین نمودن سفره‌های غذا، سفره‌ی دلمان را نورانی کنیم و رمضانی باشیم قبل از آمدنش و رمضانی بمانیم بعد از رفتنش.
نظرات